Pomysł na napisanie wpisu o bankowości islamskiej został mi niedawno podsunięty przez jednego z czytelników. Zastanawiałem się jednak jak do tego podejść aby nie powtarzać definicji zawartych w wikipedii. Pomyślałem sobie, że należałoby skupić się na dwóch elementach, które stanowią zasadnicze różnice: depozyt i lichwa. W czym rzecz?
Czym jest lichwa - od niej zaczniemy? Dziś definiuje się ją jako udzielanie nieetycznych pożyczek na wysoki procent, ale źródło tego pojęcia jest głębsze i starsze. Początkowo pod pojęciem lichwy rozumiano udzielani jakichkolwiek pożyczek na procent. Wszystkie trzy wielkie religie monoteistyczne zakazywały tak rozumianej lichwy, ale na różne sposoby. W Starym testamencie znajduje się szereg zakazów udzielania pożyczek na procent - z tego wyewoluował prawo zakazują ce Żydom udzielania pożyczek na procent innym Żydom, ale już mogli robić to w stosunku do Chrześcijan czy Muzłumanów. Sami Chrześcijanie początkowo potępiali lichwę, stąd rozkwit bankowości żydowskiej, dopiero później podejście potępiające pobieranie odsetek zaczęło ewoluować aż w końcu za lichwę zaczęto uważać tylko nieetyczne, znacząco zawyżone odsetki a nie jakiekolwiek w ogóle.
W przypadku Muzłumanów zasadą pozostało potępienie pobierania jakiegokolwiek procenta od udzielonej pożyczki. Stąd idea aby (skoro jednak są chętni aby pożyczać od siebie pieniądze) wymyślić inny sposób na wynagradzanie się nawzajem.
Stąd w bankowości islamskiej źródłem zysku dla pożyczkodawcy nie jest procent ustalany sztywno, ale coś w rodzaju udziału w zyskach z przedsięwzięcia, co wiąże się też z przyjęciem na siebie pewnego rodzaju ryzyka analogicznego do tego jaki wiąże się z objęciem udziałów w spółce.
Od lat pięćdziesiątych zaczęły powstawać instytucje finansowe opierające się na tym modelu, który był wcześniej zarezerwowany do stosunków gospodarczych na znacznie prostszym poziomie relacji plemienno klanowych. Chodzi jednak o wielkie pieniądze i te pieniądze w ślad za postępującym rozwojem gospodarczym potrzebowały pewnej instytucjonalnej obudowy. Pierwsze międzynarodowe instytucje finansowe operujące zgodnie z Sharia zaczęły powstawać w latach sześćdziesiątych, a po kryzysie naftowym i wojnie Yom Kippur rządy zaczęły zachęcać do ich rozbudowy upatrując w nich koniecznej alternatywy.
Koncepcyjnie bankowość islamska stanowi swoisty balet polegający na lawirowaniu pomiędzy nakazami religijnymi a potrzebami biznesowymi współczesnego świata. Znajdziemy tam niemal bliźniacze mechanizmy pożyczek i depozytów ale nazwane i skonstruowane inaczej, w specyficzny sposób. Istnieją nawet karty "kredytowe" ale działające inaczej, bo np. na zasadzie stałej opłaty, czy dzierżawy przedmiotu zakupionego kartą, albo prowizji. W każdym razie sposobów na to aby instytucja finansowa mogła zarobić jest sporo.
Ale nie o tym chciałem - dużo by można pisać o temacie, a chciałem napisać o depozycie. W bankowości świata zachodniego powstał model depozytu, który w żadnej innej dziedzinie życia nie jest uznawany za uczciwy. Mówimy o tym szczególnym modelu depozytu nieprawidłowego (tak to się prawnie nazywa), który bankom pozwala odgrywać rolę kreatorów pieniądza w oparciu o rezerwę cząstkową.
W przypadku bankowości islamskiej przynajmniej niektóre rodzaje depozytów winny być (wg. niektórych źródeł) pokryte 100% rezerwami.
Zastanawiam się czy tak rzeczywiście jest...
Polecam lekturę artykułu w Wikipedii na temat bankowości islamskiej, ale w wersji anglojęzycznej. Jest znacznie bardziej rozbudowany. Ja po jego lekturze mam takie przemyślenie, że jest to niezwykle innowacyjna dziedzina biznesu finansowego, jeżeli chodzi o... wymyślanie obejść i zakłamywanie rzeczywistości. Odnoszę wrażenie, że w całym tym interesie obie strony tj. bankiet i klient wiedzą, że na rzeczy jest pewien model działania, który zbliżony jest do ogólnoświatowego sposobu działania instytucji finansowych, al tylko na poziomie nazewniczym i formalnym kontrakty konstruowane są tak aby były w zgodzie z Sharia. A może to właśnie o to chodzi aby być zgodnym z Sharia tylko na poziomie formalnym?
Brak komentarzy :
Prześlij komentarz
Komentarze na blogu są moderowane. Zastrzegam sobie prawo do zablokowania komentarza bez podania przyczyn. Komentarze zawierające linki wyglądające na reklamowe lub pozycjonujące - nie będą publikowane.